رضا شاه پهلوی

در بیست و چهارم آذر ۱۳۰۴ خورشیدی، رضاخان پهلوی در مجلس موسسان حاضر شد و با ادای سوگند به قرآن رسماً به عنوان سردودمان پهلوی وظایف پادشاهی را به عهده گرفت. مراسم تاج‌گذاری رضاشاه در ۴ اردیبهشت ۱۳۰۵ انجام شد. دوران حکومت 16 ساله رضاشاه را به دو دوره تقسیم می کنند در دوره اول (1310-1304) او با استفاده از مدیران برجسته و روشنفکران به بازسازی ساختارهای اداری پرداخت: مدارس نوین را در کشور گسترش داد، ارتش مدرن ساخت و سیستم قضایی جدیدی بنا کرد. راه آهن و راه های جدید ساخته شد و ...
در دوره دوم حکومت رضاشاه (1320-1310) او روش دیکتاتوری در پیش گرفت. آزادی‌هایی که در جریان انقلاب مشروطه به دست آمده بود در این دوره از بین رفت. بسیاری از رقبا و مخالفان شاه زندانی و در زندان کشته شدند. در میان مقتولان چند نفر از وزیران وی مانند تیمورتاش ، سردار اسعد بختیاری و نصرت‌الدوله، برخی از روسای ایلات مانند صولت‌الدوله قشقایی، برخی از شعرا و ادیبان مانند میرزاده عشقی و فرخی یزدی و تعدادی از نمایندگان مجلس شورای ملی (مانند سید حسن مدرس و ارباب کیخسرو) نیز دیده می‌شوند. مجلس شورای ملی در این دوره جنبه نمایشی پیدا کرد و انتخابات با دستور از بالا و بر پایه فهرست‌هایی از نمایندگان مورد تائید او انجام می‌شد. حتی مصونیت پارلمانی نمایندگان مجلس (مانند جواد امامی، اسماعیل عراقی و رضا رفیع) که همگی از هواداران قبلی رضا شاه بودند سلب شد و آنان نیز دستگیر و زندانی شدند. به همین منظور زندان قصر طراحی و ساخته شد و اولین زندانی آن، سازنده آن یعنی سرتیپ درگاهی بود. در این دوران نه تنها همه گونه فعالیت سیاسی (مانند گروه ۵۳ نفر) که حتی فعالیت‌های اجتماعی زنان نیز متوقف گردید و جراید و روزنامه‌ها تحت انقیاد کامل درآمده و یا تعطیل شدند.

در سوم آبان ۱۳۰۲ رضاخان با فرمان احمدشاه قاجار به نخست‌وزیری منصوب شد و شاه نیز پس از چند روز به اروپا رفت و عملا کشور را به رضاخان سپرد. رضاخان در این مدت پایه‌های قدرت خود را استوار کرد، در مراسم مذهبی در مساجد و تکایا شرکت می‌کرد و از وجود شاهزادگان قاجاری پرنفوذ همچون نصرت‌الدوله و صارم‌الدوله در دولت استفاده می‌نمود. در غیاب احمدشاه، عوامل رضاخان اندیشه الغای سلطنت و رئیس جمهور شدن سردار سپه را پیش آوردند. اما تغییر حکومت کشور به جمهوری با مخالفت شدید برخی از روشنفکران و روحانیان همچون ملک‌‍‌الشعرا بهار و سیدحسن مدرس با شکست روبرو شد.

پس از کودتای اسفند 1299 ه.ش، رضاخان از احمدشاه لقب سردار سپه گرفت و در کابینه سید ضیاء وزیرجنگ شد و این عنوان را تا سال 1304 ه.ش در کابینه های دیگر حتی زمان نخست وزیری خودش حفظ کرد. در آن زمان به دلیل هرج و مرج سیاسی پس از جنگ جهانی اول، حکومت مرکزی ضعیف بود و قدرت های محلی در نقاط مختلف کشور، خودمختار عمل می کردند. ثبات سياسي کشور در گروي سرکوب قدرت های محلی و برقراری نظم بود، رضاخان سردار سپه با ادغام نیروهای قزاق، ژاندارمری و نظمیه ارتشي قوي تشکیل داد و در طول چهار سال توانست با کارایی و بی رحمی، جنبش جنگل در گیلان، پسيان در خراسان، سردار معزز بجنوردي در شمال خراسان، اقبال‌السلطنه ماکويي در آذربايجان، اسماعيل‌آقا رئيس طايفه کرد شکاک در آذربايجان و شیخ خزعل در محمره را قلع و قمع کند. لياقت سردار سپه در برقراري نظم و امنيت مورد اقبال سياستمداران قرار گرفت و مقدمات رسيدن به پادشاهي او را فراهم کرد.

در سال ۱۲۹۷ه.ش به فرماندهی آتریاد (تیپ) همدان منصوب شد. او در این سمت بر علیه فرمانده بریگاد یعنی سرهنگ کلرژه کودتایی را به فرماندهی استاروسلسکی، معاون وی با موفقیت اجرا نمود. در اثر این کودتا، کلرژه به روسیه بازگشت و استاروسلسکی فرمانده بریگاد قزاق در ایران شد اما رضا خان فرماندهی معنوی سایر افسران ایرانی را به دست آورده بود و افسران ایرانی از او تبعیت می‌کردند و استاروسلسکی همواره مجبور بود او را راضی نگه دارد.

رضاخان در مقام وزیر جنگ نیروهای قزاق، ژاندارمری و نظمیه را متحد کرد و با استفاده از ارتش متحد توانست جنبش های خودمختاری در سراسر کشور از جملع جنبش جنگل را سرکوب کند.

در این کودتا نیروهای قزاق به فرماندهی رضاخان وارد تهران شدند و ادارات دولتی و مراکز نظامی را اشغال کردند. پس از کودتا و همزمان با نخست وزیری سیدضیاءالدین طباطبایی، رضاخان با لقب سردار سپه به وزارت جنگ منصوب شد.

پس از کناره گیری از سلطنت به جزیره موریس و سپس ژوهانسبورگ تبعید شد و تا پایان عمر تحت نظر نظامیان انگلیسی زندگی کرد.

دومین همسر رضاشاه دختر یاور تیمور خان آیرم لو.

سومین همسر رضاخان، قمرالملوک امیرسلیمانی دختر عیسی خان مجدالسلطنه امیر سلیمانی بود.

چهارمین و آخرین ازدواج رضاشاه با عصمت الملوک دولتشاهی دختر مجلل الدوله دولتشاهي (نواده ي فتحعليشاه قاجار) بود.

پدربزرگ مادری

در  1301 ه.ش رضاخان سردارسپه با دختر غلامعلی دولتشاهی ازدواج نمود و دولتشاهی از قاجاریه روی برگرداند و از طرفداران سردارسپه شد.

حسینعلی اسفندیاری باجناق رضاشاه بود.