او یکی از بنیان‌گذاران نهضت اسلامی در افغانستان بود. در سال 1351 به اتهام قتل به زندان افتاد و در سال 1354ش به جرم قیام مسلحانه علیه حکومت مدتها مخفی بود.
در سال 1356 در شهر پیشاور به عنوان رهبر نهضت جوانان مسلمان انتخاب شد. او بلافاصله نام «سازمان جوانان مسلمان» را به نام « حزب اسلامی افغانستان» تغییر داد و از سال 1357 عملا در مبارزات مسلحانه شرکت کرد.
در سال 1364 زمان ائتلاف احزاب جهادی به عنوان سخنگوی ائتلاف برگزیده شد.
حکمتیار در سال 1367ش به یک عملیات در شهر جلال‌آباد علیه رژیم دکتر نجیب‌الله دست زد که به شکست انجامید. او علت این شکست را احمدشاه مسعود می‌داند. حکمتیار سپس از حزب جمیعت برهان‌الدین ربانی جدا شد و حزب اسلامی خودش را بنا نهاد که تمام اعضای این حزب را پشتون‌ها تشکیل می‌دادند.
حکمتیار در سال 1369 نیز در کودتایی با گروه خلقی‌ها تحت رهبری تنی و گلابزوی همکاری کرد ولی بار دیگر شکست خورد. بعد از خروج نیروهای شوروی سابق با کمک ارتشبد تنی، وزیر دفاع وقت، کودتای دیگری را برعلیه رژیم دکتر نجیب الله به راه اندخت که باز ناکام ماند. هنگام سقوط رژیم دکتر نجیب‌الله کوشید تا از طریق پشتون‌ها درکابل قدرت را به دست گیرد، ولی ناموفق بود.
او با پیروزی مجاهدین در سال 1371، در زمره مخالفین حکومت موقت مجاهدین به رهبری برهان‌الدین درآمد و از همین سال او و حزبش نقش مهمی را در جنگ های داخلی بازی کردند.
او با پیروزی مجاهدین در سال 1371، در زمره مخالفین حکومت موقت مجاهدین به رهبری برهان‌الدین درآمد و از همین سال او و حزبش نقش مهمی را در جنگ های داخلی بازی کردند. در سال 1375 به عنوان صدراعظم دولت اسلامی وارد کابل شد ولی با ورود طالبان به کابل، در مهر 1375 همراه با برهان‌الدین ربانی به سمت شمال رفت و از آنجا به ایران آمد و در تهران اقامت گزید.
پس از سقوططالبان و تشکیل حکومت موقت در اول دی 1381 از حکومت موقت و عملیات نظامی امریکا انتقاد نمود. او اکنون در جنوب افغانستان مشغول فعالیت نظامی بر عیله دولت حامد کرزی و نیروهای خارجی است و به دلیل مخالفت با حضور نظامی غرب در افغانستان تحت تعقیب نیروهای خارجی در افغانستان قرار دارد. او به زبان‌های دری، پشتو، عربی و انگلیسی مسلط است.
